Ks. Ignacy Łaskawski (1877-1944)

Ignacy Łaskawski ksiądz, kanonik ur. 14 stycznia 1877 roku w Skołoszowie w powiecie jarosławskim, w gminie Radymno. W Księdze Zgonów Tarnawiec podano, że był synem Stanisława i Julii Łaskawskich. 
W Archiwum Państwowym Przemyśl w Lib Bapt. Skołoszów widnieje zapis, że Ignacy Łaskawski ur. 14.01.1877, chrzest 21.01.1877, był synem Ignacego Łaskawskiego i Julii Wilkoń. Ojciec Ignacy vulgo Mika to s. Michała Łaskawskiego i Katarzyny Kamińskiej. Matka Julia Wilkoń była córką Andrzeja Wilkonia i Małgorzaty Walawender. 

(AP Przemyśl Skołoszów Lib. Bapt Fot. 83)

Ks. Ignacy Łaskawski był proboszczem w kościele parafialnym w Tarnawcu od 1911 roku, aż do śmierci, czyli do 1944 roku. Probostwo przejął po ks. Julianie Krzyżanowskim, zajął się remontem ponad stuletniej plebanii, nie zaniedbując przy tym pracy duszpasterskiej.

Za jego kadencji na plebanię dwa razy włamali się złodzieje. W czasie drugiego z napadów ks. Łaskawski został ranny w nogę, mimo to nie zrezygnował ze swojej pracy. Ks. Łaskawskiemu przyszło w Tarnawcu przeżyć ciężkie chwile okresu II wojny światowej. Został pojmany przez Niemców i tylko jego znajomość języka niemieckiego pozwoliła mu uniknąć śmierci z rąk Kałmuków. Po tych przeżyciach podupadł na zdrowiu, długo chorował. 
Ks. Ignacy Łaskawski zmarł 23 sierpnia 1944 roku w Tarnawcu. Miał 67 lat. Został pochowany na cmentarzu w Tarnawcu.
Pogrzeb odbył się 25 sierpnia 1944. Mszę Św. celebrowali:
ks. Kazimierz Węgłowski, ks. Franciszek Solalski proboszcz z Majdanu Sieniawskiego, O. Ambroży Ligas - Zakon OO. Bernardynów w Leżajsku, ks. August Cebula proboszcz z Giedlarowej, ks. Roman Dobrzański z Leżajska, O. Kajetan Grudziński - Zakon OO. Bernardynów w Leżajsku, ks. Michał Woś z Sieniawy, ks. Jan Poręba z Piskorowic, ks. Józef Gorczyca z Leżajska, ks. Mieczysław Kędziarz z Brzózy Królewskiej, ks. Zdzisław Michalski proboszcz z Kolonii Polskiej. 

Parafia w Tarnawcu na ziemi leżajskiej obejmowała wówczas wsie: Kuryłówka, Tarnawiec, Brzyska Wola, Jastrzębiec, Ożanna.

Linki:

Pod Opieką Św. Józefa

AP Przemyśl Skołoszów Lib. Bapt Fot. 83

Kuźniar Kazimierz (1933-2019)

Urodził się 26 maja 1933 roku w Rohatynie. Syn Józefa i Anny.Przez kilkadziesiąt lat pracował na różnych stanowiskach w  administracji powiatowej i miejskiej na terenie powiatów niżańskiego i leżajskiego.
Od 01-03-1977 r. pełnił funkcję Naczelnika Miasta Leżajska. 

Członek zarządu Rzeszowskiego Towarzystwa Kultury w Warszawie, a w latach 1986-1990 członek Krajowej Rady Regionalnych Towarzystw Kultury w Warszawie przy Narodowej Radzie Kultury. W 1982 roku doprowadził do powołania "Almanachu Leżajskiego". Był też w 1996 roku założycielem i redaktorem serii wydawnictw "Raptularz", to cenne wydawnictwo poświęcone rejestracji ważniejszych wydarzeń z bieżącego życia w Leżajsku i w regionie.

Pierwszy prezes Klubu Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich (TMLiKP-W) w Leżajsku - od grudnia 2001 do grudnia 2002 roku. 

Regionalsta i pasjonat. Współorganizator Towarzystwa Miłośników Ziemi Leżajskiej działającego od 1969 roku, pełnił funkcję wiceprezesa.

W 2006 roku reaktywował działalność Towarzystwa Miłośników Ziemi Leżajskiej.

Współautor Herbu Powiatu Leżajskiego.

Autor książki "Powiatowa Rada Narodowa w Leżajsku w latach 1965-1975 (szkic do monografii) - Leżajsk, wrzesień 2003.

***

Kazimierz Kuźniar zmarł 1 listopada 2019 roku w Leżajsku. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Leżajsku.

Chmura Kazimierz (1922-2019)

Kazimierz Chmura - żołnierz Armii Krajowej i Sybirak.

Urodził się 19 czerwca 1922 r. w Sarzynie w rodzinie Maksymiliana Chmury i Teodozji z d. Staw. Ojciec Maksymilian Chmura (1874-1946?), nauczyciel, kierownik szkoły w Sarzynie, sekretarz gminny w Sarzynie, społecznik.

W 1932 r. wyjechał z Rodzicami i rodzeństwem do Drohobycza (woj. lwowskie). 
Gdy wybuchła wojna w 1939 roku, jako 17- letni  chłopiec postanowił uciec razem z braćmi do Rumunii lub na Węgry. Pokonali trasę  przez Stebnik, Dobrogostów, Ułyczno, Gassendorf, Dołhołuka, Semegenów, Taniła i Olechów. Po dziesięciu dniach wędrówki, zrezygnowani i bez grosza w kieszeni wrócili do Drohobycza.
28 grudnia 1944 roku został aresztowany brat Zygmunt Chmura. Z wyrokiem 10 lat wywieziono go do obozu w Karagandzie, a po roku zesłano go w okolice Kijowa. Zygmunt zmarł w 1948 roku w Drohobyczu.

Kazimierz Chmura był żołnierzem Armii Krajowej – radiotelegrafistą w plutonie kpt. Władysława Fuglewicza ps. „Szron”. 13 marca 1945 r. został aresztowany przez NKWD. Po kilkumiesięcznym pobycie w więzieniu w Drohobyczu i śledztwie został wywieziony w głąb ZSRR. Przebywał w obozach Workuty, gdzie pracował m.in. w kopalni węgla. Po zakończonym śledztwie został skazany na 6 lat przymusowego osiedlenia jako „specperesieleniec”. W 1947 r. podjął ucieczkę z zesłania, został aresztowany w Drohobyczu, a następnie przewieziony do Workuty. 
W 1949 roku poślubił Jadwigę Lipińską (ur. 19.11.1924), która trafiła na zesłanie do Workuty z Wileńszczyzny, mieszkała wcześniej w Nowoświęcianach koło Wilna.
W 1952 urodził się syn Zbigniew, a w 1954 roku syn Andrzej. 
W kolejnych latach pracował w straży pożarnej i w cementowni. Do Polski powrócił w 1955 r., po 10 latach zesłania. Rok przed masową repatriacją. Zamieszkał w Leżajsku. Podjął pracę w Spółdzielni LAS w Leżajsku, po 4 latach w Zakładzie Łubianek w Łętowni na stanowisko kierownika. Później pracował w Leżajskiej Wytwórni Tytoniu Przemysłowego w Leżajsku, najpierw jako agrotechnik, później jako inspektor. W LWTP przepracował 30 lat.
Żona Jadwiga zmarła w wieku 93 lat, 26 lutego 2018 roku.

Kazimierz Chmura zmarł we wtorek 23 października 2019 roku, w wieku 97 lat.
Kazimierz Chmura napisał wspomnienia z pobytu na Syberii. Dzięki staraniom Stanisława Chmura, bratanka (syna Tadeusza Chmury), wspomnienia zostały przekazane do Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie. Wspomnienia w formie książki są w trakcie opracowania i ma się ukazać wkrótce. Niestety, autor nie doczekał się edycji.

Msza Święta pogrzebowa odprawiona została w Kaplicy Cmentarnej w Leżajsku dnia 26 października 2019 r. o godz. 12:00, po której Zmarły został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Leżajsku. 

Syn Andrzej wygłosił wzruszające memento:

"Uczyli - Bądź patriotą

Gnębili, boś patriotą

Bóg, honor i Ojczyzna

Dla wielu to frazes

Dla nich życia cnotą"

****

Źródło:

Instytut Pamięci Narodowej Rzeszów

Maksymilian Chmura (1874-1946?)
Almanach Leżajski , zeszyt 5-2010. Iwona Tofilska, Zofia Buczkowska "Kazimierz Chmura - Sybirak z Leżajska"

Błaszczyna Stanisław

Podróżnik, dziennikarz, fotograf, krytyk filmowy, publicysta.

Rodzinne miasto – Leżajsk; biograficznie i emocjonalnie związany z Krakowem, od 1990 r. mieszka w Stanach Zjednoczonych (Miami, Chicago).
Przez wiele lat był jednym z redaktorów “Dziennika Chicagowskiego”oraz tygodnika “Relax”. Następnie publikował regularnie w polonijnym “Dzienniku Związkowym” teksty o tematyce politycznej, społecznej i kulturalnej (cykle: “Krajobrazy, ludzie, zdarzenia – wędrówki po Ameryce”, “Manowce współczesności”, “Czesanie myśli” i inne.)


Wydał następujące książki: 
ZAPISKI, ARTYKUŁY LEKTURY ROZMOWY, KINO TEATR SZTUKA, PODRÓŻE.
Jest również autorem artykułów, które ukazywały się w prasie krajowej, m.in. w tygodnikach “Wprost” i “Polityka”. Przeprowadził wiele wywiadów z wybitnymi ludźmi ze świata polityki i kultury. Jest autorem pierwszej polskiej monografii o parku narodowym Yellowstone.
Jedną z jego pasji, oprócz podróżowania, jest również film. Współpracował z miesięcznikami “KINO”, “Film na Świecie” i “Powiększenie”, pisząc recenzje filmowe, eseje biograficzne (m.in. Bergman, Kubrick, Stone, Fellini) oraz tematyczne (kino wojenne, erotyzm w filmie… etc.), jak również sprawozdania z festiwali filmowych.

***

Inne zainteresowania: literatura, filozofia, psychologia, malarstwo, sztuka, muzyka… (od czasu do czasu chwyta za pędzel lub ołówek ).
Przez kilka sezonów organizował i prowadził wycieczki krajoznawczo-turystyczne, głównie po Stanach Zjednoczonych (programy sztandarowe: parki narodowe USA, amerykański Zachód oraz trasa transkontynentalna od Pacyfiku po Atlantyk).
Nie wyobraża sobie życia bez możliwości poznawania najciekawszych zakątków świata. Ze swoich tras przywozi wiele zdjęć, z których wybór można obejrzeć na stronie ŚWIATOWID oraz ŚWIAT W OBRAZACH.
Ostatnie podróże: Brazylia, Meksyk, Indie, Nepal, Peru, Kostaryka, Nikaragua, Alaska, Włochy (Toskania), Hiszpania (Barcelona), Anglia (Londyn), Francja (Paryż), Jamajka, Wyspy Dziewicze, Kanada, Hawaje, Tajlandia, Gwatemala, Honduras, St. Lucia, Dominika, Chiny, Tybet, Dominikana, Wietnam, Kambodża, Szwajcaria, Laos, Singapur, Birma, Norwegia, Sri Lanka.
(z wizytówki autora na portalu Świat Podróży )
KONTAKT: carpediem@wp.pl
STRONA AUTORSKA: WIZJA LOKALNA

Zobacz też:

***

***

Łączyńska Ludmiła (1923-2019)

Ludmiła Łączyńska urodziła się 24 kwietnia 1923 r., w Lublinie. Zmarła 3 sierpnia 2019 roku, w Warszawie. 

***

Nabożeństwo żałobne odbyło się dnia 8 sierpnia 2019 r. o godz. 11:00 w Warszawie w Parafii Katedralnej Św. Michała Archanioła i Św. Floriana Męczennika, ul. Floriańska 3.

Msza Św. Pogrzebowa została odprawiona 10 sierpnia 2019 o godz. 14 w Kaplicy Cmentarnej w Leżajsku, po której ŚP Ludmiła Łączyńska została pochowana w rodzinnym grobie na Cmentarzu Komunalnym w Leżajsku. Żegnali się przyjaciele, mieszkańcy Leżajska i rodzina. 

***

****

Ludmiła Łączyńska urodziła się w Lublinie. Do 1939 roku mieszkała we Lwowie. Z chwilą wybuchu wojny razem z rodziną opuściła Lwów i zamieszkali w Leżajsku. Była absolwentką Państwowego Gimnazjum i Liceum im. B. Chrobrego w Leżajsku, rocznik 1946. 

Na jubileuszowym spotkaniu, jakie odbyło się w dniach 12-13 października 2002r z okazji 90-lecia Liceum im. B. Chrobrego w Leżajsku miałam przyjemność osobiście poznać Panią Ludmiłę Łączyńską. Zapamiętałam ją jako osobę bardzo pogodną, dowcipną i charyzmatyczną. W dwóch odcinkach słuchowiska "Matysiakowie" (nr 2390, z 23 listopada 2002 roku, oraz nr 2391 z 30 listopada 2002) opowiedziała o tym spotkaniu. 

Koleżanka opowiada Kasi o krótkim, lecz miłym pobycie w Leżajsku (zjazd absolwentów liceum) oraz o tym, jak spędziła czas w towarzystwie dawnego szkolnego kolegi, Eryka. 

>>https://www.polskieradio.pl/241/4721/Artykul/1508609,Odcinek-nr-2390
https://www.polskieradio.pl/241/4721/Artykul/1508608,Odcinek-nr-2391

Było to "Spotkanie pokoleń z okazji 90-lecia Jubileuszu Szkoły 1912-2002". 

Motto "A czas jak rzeka, jak rzeka płynie..."

***

Ludmiła Łączyńska-Dobrowolska, znakomita aktorka teatralna związana z Polskim Radiem. W Teatrze Polskiego Radia stworzyła mnóstwo znakomitych kreacji - zarówno w słuchowiskach oryginalnych, jak i w adaptacjach. 

Aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna; uczennica Leona Schillera i Bohdana Korzeniewskiego, uzyskała dyplom PWST w Warszawie w 1951 r. Występowała na deskach teatrów Ateneum i Ludowego (od 1975 Nowego). Od początku kariery zawodowej związana z Polskim Radiem. Oprócz występów w popularnym "Podwieczorku przy mikrofonie" zagrała w kilkudziesięciu słuchowiskach Teatru Polskiego Radia (również w audycjach dla dzieci i młodzieży), m.in. w: "Błękitnej strzale" G. Rodari'ego, "Damach i huzarach" A. Fredry, "Dziadach" A. Mickiewicza, "Krwawych godach" F. Garcii Lorci, "Lecie w Zasławku" B. Prusa, "Lekcji" E. Ionesco, "Opowieściach z Narni" C.S. Lewisa, "Porfirionie Osiełku" K.I. Gałczyńskiego, "Wzgórzu elfów" H.Ch. Andersena. 

Ludmiła Łączyńska-Dobrowolska w swoim dorobku miała również role filmowe i telewizyjne m.in. "Nikodem Dyzma", "Pan Anatol szuka miliona", "Życie Kamila Kuranta", "Blisko, coraz bliżej", "Rzeka kłamstwa", "Warszawskie gołębie" oraz telenowela "W labiryncie". 

Aktorka najbardziej znana była ze słuchowiska radiowego "Matysiakowie", w którym od listopada 1957 roku, nieprzerwanie, przez 62 lata wcielała się w postać głównej bohaterki - Wisi (Jadwigi Zerembskiej Matysiakowej). 

Grana przez nią postać pochodziła z inteligenckiej rodziny, a po rozwodzie z Jerzym, który ją zdradził, wzięła potajemny ślub z Stachem Matysiakiem.

Ludmiła Łączyńska to także osoba o wielu pasjach. Kiedyś została nawet zwyciężczynią... rajdu samochodowego.
Odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z okazji 45-lecia powieści radiowej "Matysiakowie" (2001 r.) oraz medalem za wybitne kreacje aktorskie w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia (2008 r.). W 2010 roku otrzymała nagrodę Splendora Splendorów, przyznawaną przez zespół artystyczny Teatru Polskiego Radia.

Linki:

• https://www.polskieradio.pl/7/178/Artykul/843439,Ludmila-Laczynska-gdyby-nie-Matysiakowie-bylabym-smutna
• http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/161154.html
• https://www.polskieradio.pl/241/4720/Artykul/1593253,Wisia-Matysiakowa
• https://polskieradio24.pl/5/1222/Artykul/2350135,Zmarla-Ludmila-Laczynska-odtworczyni-roli-Wisi-w-radiowym-sluchowisku-Matysiakowie

Kułacz Sławomir

Sławomir Kułacz – językoznawca, tłumacz, kolekcjoner i miłośnik historii.

Urodził się w 1987 r. w Leżajsku. Po studiach odbytych w Przemyślu i Lublinie na stałe wyjechał do Gdańska, gdzie w 2017 roku obronił rozprawę poświęconą ocenie jakości przekładów turystycznych i uzyskał stopień doktora językoznawstwa. Pracuje jako nauczyciel akademicki i tłumacz pisemny.

Od zawsze zainteresowany historią. Z czasem wyspecjalizował się w wojskowych aspektach I wojny światowej i historii armii austro-węgierskiej. Na tych zagadnieniach koncentruje się także jego praca naukowa z dziedziny językoznawstwa, czego wyrazem są tego jego publikacje naukowe, np. książka „Germanizmy w gwarze polskich żołnierzy armii austro-węgierskiej”. Wydał także książki „Kamień i Steinau w pożodze I wojny światowej” i „Wojskowa i wojenna korespondencja braci Lejów 1913–1917” oraz broszurki poświęcone cmentarzom wojennym w Żołyni i Sokołowie Małopolskim. Przetłumaczył ponadto kilka książek z języka niemieckiego i angielskiego. Planuje wydanie książki o walkach na Leżajszczyźnie w latach 1914–1914 i w tym celu od lat prowadzi badania archiwalne, przede wszystkim w Wiedniu.

Sławomir Kułacz kolekcjonuje pocztówki i zdjęcia dotyczące I wojny światowej nad dolnym Sanem oraz austro-węgierskie regulaminy wojskowe. Ma też spory zbiór polskich powieści dotyczących I wojny światowej wydanych w międzywojniu.

Na facebookowej stronie Pismo gotyckie bez tajemnic popularyzuje wiedzę na temat dawnego pisma niemieckiego, zarówno ręcznego, jak i drukowanego: https://www.facebook.com/gotykbeztajemnic/

Szczegółowa i aktualna lista publikacji Sławomira Kułacza znajduje się pod adresem:

https://independent.academia.edu/SlawomirKulacz

     

 

Wrzesińscy. Dzieje sztandaru leżajskiego oddziału Związku Strzeleckiego w latach 1939-2019

O dziejach sztandaru leżajskich Strzelców pisałam w 2008 roku. Ponieważ strona www już nie istnieje pozwoliłam sobie przedrukować na bloga tekst opracowany przez Romana Federkiewicza (Muzeum Ziemi Leżajskiej).

 

W sierpniu 1939 r. nieznany jak dotychczas z nazwiska, pochodzący z Warszawy oficer Wojska Polskiego, pracujący przy budowie Zakładów Chemicznych w Sarzynie przed swoim wyjazdem do macierzystej jednostki, zwrócił się do rodziny Wrzesińskich z prośbą o ukrycie i przechowanie sztandaru Związku Strzeleckiego na czas wojny. Zapewnił przy tym, że po wojnie ktoś się po niego zgłosi.

Oficer ów kwaterował po sąsiedzku rodziny Marii i Józefa Wrzesińskich na Siedlance nr 1 w Leżajsku. Żona oficera, odwiedzając męża często przychodziła do Marii Wrzesińskiej. Senior rodziny Józef Wrzesiński (ur. 1884) pracował wówczas jako zwrotniczy na kolei w Leżajsku. Jako gorący zwolennik Marszałka Józefa Piłsudskiego był osobą godną zaufania.

Początkowo sztandar wraz z grotem, gwoździami i okuciami został ukryty w skrzyni ozdobionej obrazkiem Matki Boskiej Leżajskiej. Wykonał ją syn Marian (ur. 1923r) i umieścił w koronie lipy rosnącej obok domu. W jego zamyśle skrzynia miała udawać kapliczkę przydrożną. Jedna z niewielu żyjących dzieci państwa Wrzesińskich- Zofia Federkiewicz z d. Wrzesińska (ur. 1925r) wspomina jak pielgrzymi zdążający do klasztoru OO. Bernardynów zatrzymywali się i modlili przed nią. Po wojnie sztandar został ukryty na strychu pochodzącego z poł. XVII w. rodzinnego domu krytego strzechą. Owinięty w stare chodniki czekał na zgłoszenie się emisariusza w celu jego odebrania. Fakt posiadania sztandaru rodzina utrzymywała w głębokiej tajemnicy w czasach komunistycznych. W połowie lat 60. Marian Wrzesiński przewiózł go do Gdyni, gdzie zamieszkiwał. Jednak służąc w Marynarce Wojennej nie zdecydował się na jego ujawnienie. W 2000 roku, tuż przed śmiercią przywiózł go z powrotem do Leżajska z zaleceniem „oddania go w godne ręce”. Już wtedy płótno sztandaru było niestety w złym stanie.

Po powrocie z Anglii w 2004 roku syn Zofii- Roman Federkiewicz odnalazł worek ze sztandarem i grotem. Sztandar razem z flagą narodową wywieszał podczas państwowych świąt. Kiedy otwarto w Leżajsku Muzeum Ziemi Leżajskiej, w styczniu 2008 roku zdecydował się przekazać sztandar społeczności leżajskiej będącej jego fundatorem w 1927 roku. Muzeum Ziemi Leżajskiej w porozumieniu z Jednostką Strzelecką 2035 w Leżajsku przystąpiło do jego renowacji. Tego zadania za pośrednictwem O. Stanisława Rudzińskiego z klasztoru Paulinów na Jasnej Górze podjęły się siostry Bernardynki z klasztoru w Chęcinach. O. Stanisław natomiast odnowił grot i wykonał dokumentację fotograficzną.

Już w trakcie renowacji Roman Federkiewicz podjął się akcji poszukiwawczej gwoździ. Poszukiwania przyniosły wspaniałe rezultaty. Zostało odnalezionych 199 gwoździ. Przekazały je Izabela Wrzesińska z Nowej Sarzyny i Janina Wrzesińska z Władysławowa.

Pieczołowicie odczyszczone przez pracowników Muzeum stały się bardzo wartościowym źródłem historycznym do dziejów Związku Strzeleckiego. Wśród nich zachowały się m. in. gwoździe od Marszałka Józefa Piłsudskiego, jego żony Aleksandry, premiera Kazimierza Bartla, generałów: Rydza Śmigłego, Felicjana Składkowskiego, Kazimierza Fabrycego, Antoniego Galicy, jak również patrona leżajskiej Jednostki Strzeleckiej ppłk. Tadeusza Wyrwy Furgalskiego. Licznie reprezentowane są oddziały strzeleckie i wojskowe, władze województwa lwowskiego, instytucje i związki oraz obywatele Ziemi Leżajskiej.

11 listopada 2008 roku w czasie powiatowych obchodów 90. rocznicy Odzyskania Niepodległości poświęcono sztandar leżajskiego oddziału Związku Strzeleckiego w Bazylice OO. Bernardynów. 

  

W Muzeum Ziemi Leżajskiej dokonano wbicia dodatkowych 32 gwoździ do drzewca macierzystego przez honorowych gości. m. in. przez Zofię z Wrzesińskich Federkiewicz i jej syna Romana Federkiewicza.

Sztandar Związku Strzeleckiego "Strzelec" przechowywany jest na honorowym miejscu obok pamiątkowej Tablicy Strzeleckiej w Dworze Starościńskim -siedzibie Muzeum Ziemi Leżajskiej. Jednostka Strzelecka 2035 będzie go prezentować przy wszelakiego rodzaju uroczystościach.

 

Pierwsze poświęcenie miało miejsce 8 maja 1927 roku w Kościele Farnym w Leżajsku. Uroczystościom przewodniczyli wówczas: starosta łańcucki Stanisław Łodziński i prof. Kornel Szabo. Wzięły w niej udział oddziały 38 p. piechoty z Przemyśla, 10 pułku strzelców konnych z Łańcuta i 39 p. piechoty z Jarosławia z gen, Antonim Galicą na czele oraz oddziały strzeleckie z całego okręgu i liczni mieszkańcy Leżajska. 

 

****

***

Źródło:
Relacje ustne członków rodziny Wrzesińskich i Zbigniewa Larendowicza
Półćwiartek Józef, Dzieje Leżajska, s. 416. Leżajsk 2003.
„Stojałowczyk” 1927, nr 24-25 z 19 VI

Dołęga Cieślik Joanna

Wspomnienia ppor. Joanny Cieślik-Dołęgi – łączniczki AK na Kresach Wschodnich zostały spisane w latach 2004-2014 przez Maję Wolan i Małgorzatę Korczyńską. 

Wspomnienia "Wojenna dziewczyna z warkoczem" ukazały się na stronach Biuletynu Miejskiego Nr 3/2018 

Pozwolę sobie zacytować treść:

Wielu leżajszczan kojarzy ją z kioskiem Ruchu przy ul. Mickiewicza - vis a vis MCK, w którym sprzedawała przez wiele lat. Najpierw sama, potem z mężem.

Urodziłam się w Niepodległej Polsce 24 sierpnia 1924 roku w szpitalu im. Cesarza Józefa I w Bóbrce, miejscowości położonej 30 km na południowy wschód od Lwowa, jako najmłodsza z dziewięciorga dzieci Stanisława i Anny Cieślik. Nazywano mnie Jańcią lub Janką. Rodzice mieli dom i kilkuhektarową posiadłość ziemską 2 km od Bóbrki we wsi Szpilczyna. Dom był z kamienia otoczony wielkim ogrodem i sadem. Za domem z niewielkiego wzgórza roztaczał się piękny widok na Wołowe, z którego pochodził mój ojciec. Po śmierci rodziców, jako młody chłopiec poszedł na służbę do hrabiostwa Potockich w Starym Siole, położonym 20 km od Bóbrki. Ojciec był wspaniałym myśliwym i będąc już dorosłym mężczyzną organizował dla wojskowych i hrabiego Potockiego łowieckie wyprawy. Z upolowanej zwierzyny mama na prośbę hrabiny Potockiej gotowała dla magnaterii staropolskie dania. Nasz dom słynął z wyśmienitej kuchni kresowej, która zresztą uchodzi za niezrównaną, zachwycając swym bogactwem i różnorodnością. Przedwojenne tradycyjne receptury są przekazywane w naszej rodzinie z pokolenia na pokolenie.

W domu wpajano nam wartości chrześcijańskie, uczono poczucia patriotyzmu oraz przywiązania do dawnych zwyczajów z poszanowaniem pamiątek narodowych. Takiej miłości do Polski, razem z modlitwą za Ojczyznę, od wczesnego dzieciństwa uczyła mnie mama. Dlatego to uczucie jest tak mocno zakorzenione w moim sercu i sercu każdego Kresowiaka, a słowa „Bóg, Honor, Ojczyzna” pozostają w nas aż do śmierci.

Zawieruchy wojenne

Kiedy wybuchła I wojna światowa do walki o niepodległość stanęli trzej moi bracia: Jan, Piotr i Michał. Z wojny do rodzinnego domu nie powrócił Piotr – zginął w krwawych walkach o Lwów. Jego ciała, ku rozpaczy mamy nigdy nie odnaleziono. Z tą tragedią rodzina długo nie mogła się pogodzić. Dlatego, gdy w 1918 roku urodził się kolejny z braci, mama dała mu na imię Piotr.

Po zakończeniu I wojny światowej na części z posiadłości ziemskiej bogatej w złoża gliny, rodzice założyli małą cegielnię. Niestety, 1 września 1939 roku, kiedy siły powietrzne Luftwaffe przeprowadziły zmasowane bombardowania Lwowa i okolic, cegielnia legła w gruzach. Dzięki Bożej Opatrzności zabudowania mieszkalne pozostały jednak nietknięte.

Wraz z wybuchem II wojny światowej skończył się czas beztroski; wojna nie tylko przerwała moją edukację, ale sprawiła, że musiałam szybko dorosnąć.

Najgorszy był strach przed wywózką na Sybir po napaści Armii Czerwonej na Rzeczpospolitą Sowieci zajęli Kresy Wschodnie i NKWD rozpoczęło weryfikację ludności wcielanej do ZSRR. Represje objęły rodzinę mojej siostry Marii Bieńkowskiej. Zgodnie z polityką Stalina zaliczono ją do grupy wrogo nastawionej do socjalistycznego państwa. Józef Bieńkowski, mąż Marii był pracownikiem służb mundurowych, więc cała rodzina znalazła się na liście przeznaczonych na wywózkę na Sybir. Maria najpierw sama, a potem z siedmioletnim synem Leszkiem ukrywała się w gajówce koło Bobrki.

Swą kilkumiesięczną córkę Lidię pozostawiła pod moją opieką. W 1940 NKWD w poszukiwaniu Bieńkowskich wtargnęło do domu mojego brata Janka. Wszyscyśmy zamarli. Mała Lidka siedziała na moich kolanach.
- A etat malcik, ciej – spytał jeden z oficerów biorąc Lidkę za chłopczyka
- to tej dziewuszki – odparł przytomnie Janek i wskazał na mnie.
Bolszewik trochę się zdziwił, bo sama wyglądałam jak dziecko. Popatrzył na mnie, machnął ręką i wyszedł z innymi.

W czasie okupacji, wiosną 1942 Niemcy zajęli dom rodzinny. Przegonili nas do jednej izby, a w drugiej zainstalowali radiostację, skąd nadawali meldunki. Po ponownym zajęciu Bobrki i okolic przez Armię Czerwoną, Niemcy uciekając zostawili nam broń.
- Macie, brońcie się przed tą bandą – powiedział jeden z nich
Mój brat Michał razem z kolegą wynieśli ją do lasu. Część zakopali w skrzyniach, a karabiny porozwieszali na sosnach. Ukrywanie broni groziło zsyłką na Sybir.

Konspiracja

Jeszcze w czasie niemieckiej okupacji zdecydowałam o zaangażowaniu się w działalność konspiracyjną. Mając niespełna 18 lat wstąpiłam do Armii Krajowej. Działałam w obwodzie Bobrka należącym do Inspektoratu Południowego Okręgu Lwów Armii Krajowej, który zaczął oficjalnie funkcjonować na przełomie lipca i sierpnia 1942 roku. Wtedy też zaczęły powstawać w moim obwodzie zawiązki dziewięciu plutonów z 31 drużynami.

Do konspiracji zostałam zwerbowana w lipcu 1942 przez ppor. Krucina – oficera łączności konspiracyjnej, być może ze względu na moją drobną sylwetkę i nie rzucający się w oczy wygląd. Charakterystyczny jedynie mój długi, piękny warkocz. Uroczystą przysięgę złożyłam w lesie w obecności dwóch komendantów ze Lwowa i Bobrki. Po zaprzysiężeniu otrzymałam stopień szeregowca i zostałam przyjęta jako łączniczka między komendą inspektoratu, a oddziałami partyzanckimi AK na trasie Lwów – Stanisławów. W konspiracji przyjęłam pseudonim „Teresa”, zawierzając swoje bezpieczeństwo i życie wstawiennictwu Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza, znanej też, jako Mała Tereska.

Początkowo rodzina nie wiedziała o mojej działalności konspiracyjnej. Często wymykałam się z domu pod pretekstem opieki nad dziećmi starszych sióstr. Z czasem wtajemniczyłam braci i siostrę Magdaleną oraz siostrzeńca Józefa Deca, który też należał do Armii Krajowej.

Zadania

Do moich obowiązków w AK należało zbieranie informacji i przyjmowanie meldunków, które następnie dostarczałam w zalakowanych kopertach do punktów kontaktowych. W Bóbrce była to proboszczówka kościoła rzymskokatolickiego pw Św. Mikołaja i Anny oraz cmentarna kaplica – grobowiec bóbrskich hrabiów Czajkowskich. We Lwowie zaś dom mojej starszej siostry i szwagra Magdaleny i Stanisława Korczyńskich, położony przy ul. Łyczakowskiej 206.
Do przenoszenia meldunków i amunicji służyła mi specjalna bańka na mleko z podwójnym dnem. Wykonali ją moi koledzy z partyzantki. Na spodzie ukrywałam dokumenty i amunicję, przykrywając je denkiem, na które dla niepoznaki, wlewałam niewielką ilość mleka. Na trasie Bobrka – Lwów jeździłam zazwyczaj autobusem, ale zdarzało się, że musiałam chodzić pieszo. Pewnego razu, gdy przewiozłam do Lwowa meldunki i amunicję Niemcy zatrzymali autobus. Gdy weszli do środka starałam się opanować i zachowywać naturalnie. Jeden z nich podejrzliwie spojrzał na mnie, po czym wskazał na bańkę. Z drżeniem serca podeszłam do niego i otworzyłam wieczko. Na szczęście nie pomyślał, by sprawdzić jej ciężar. Udało się!

W partyzantce poznałam wielu oddanych przyjaciół, wśród nich Stefanię Lang, Helenę i Zofię Krutin, Marię Jakubowską oraz Michała Sikorskiego – przyszłego męża mojej bratanicy. W drużynie wraz ze mną służyło 30 osób. Na co dzień mieszkaliśmy w swoich domach, w punktach kontaktowych meldowaliśmy się tylko na umówiony sygnał. Uzbrojenie mieliśmy głównie zdobyczne w walkach z okupantem. Ukrywaliśmy je w zakonspirowanych domach, stodołach, lasach, pakowaliśmy amunicję do skrzyń, a następnie zakopywaliśmy je w ziemi.

Świat jest podły

W czasie wojny pracowałam w magistracie w Bóbrce, gdzie miałam dostęp do różnych informacji. Pracowałam także jako bileterka w kinie „Sokół”, z którym związana jest tragiczna historia. Niemcy zaplanowali przeprowadzenie ataku na oddział banderowców z UPA. Gdy to doszło do Ukraińców, zaczęli powiększać swoje szeregi siłowo, wcielając młodych Polaków. W kinie właśnie trwał seans. Nagle do budynku wpadł oddział banderowców. Zamarłam. Och dowódca rozejrzał się i wymachując bronią kazał wszystkim wynosić się z kina. Wprowadzili do Sali Polaków, których uzbroili – mieli pod ich dowództwem atakować Niemców. Parę dni później, gdy rano przyszłam do pracy dozorca szepnął mi do ucha
- Janka, chodź, coś ci pokażę
- co się stało – odszepnęłam
- może poznasz któregoś – dodał
Gdy weszłam do kina, serce podeszło mi do gardła,, cała podłoga zaścielona była trupami - Polaków i Ukraińców zabitych przez niemieckich nazistów.
Tego samego dnia zorganizowano masowy pochówek, nie na cmentarz lecz na Rynku w Bóbrce. Po raz pierwszy zrozumiałam, że świat może być podły …

Na rozkaz dowództwa AK organizowałam przerzuty partyzantów m. in. do Starego Sioła i Gródka Jagiellońskiego. Pamiętam ostatni rozkaz otrzymany od ppor. Stanisława Krucina, który zdawał sobie sprawę, że na froncie Sowieci wypierają Niemców. Miałam przeprowadzić przez las 10 partyzantów.
- Wisia zachorowała, idź ty Janeczko, dasz sobie radę – powiedział.

Front sowiecki

Sytuacja zmieniała się z minuty na minutę. Gdy dotarłam na miejsce, partyzantów już nie było. Stało się oczywiste, że nadszedł front sowiecki i zostali oni zmuszeni do wcześniejszej ewakuacji. Ja także musiałam uciekać. Szłam przez las, z oddali dobiegał ostrzał artyleryjski. Zaczęłam biec, upadłam. Wstała i ruszyłam pędem przed siebie z kołaczącą w głowie myślą: gdzie się tu schować, żeby mnie nie zabili. Przed powrotem do Szpilczyny ostrzegła mnie matka koleżanki – stacjonowały tam już wojska sowieckie. Nad Bóbrkę i okolice nadlatywały bombowce, więc noc spędziłam u rodziców koleżanki, ukrywając się z nimi w ziemiance. Dopiero rano, gdy sytuacja nieco uspokoiła się ruszyłam w kierunku Szpilczyny. Nie szłam jednak gościńcem, bo samoloty wykonywały loty zwiadowcze i bałam się, że zginę. Szłam przez pola, wysokie zboża modląc się do św. Teresy, by nie trafić na trupa. Z oddali usłyszałam jęki rannego sołdata. Zacisnęłam zęby i szłam dalej. Dotarła do domu. Na mój widok brat Janek krzyknął” – Mamo, Janka żyje!
Domownicy obawiali się, że mogłam zginąć, ponieważ znalazłam się na linii frontu. Wyczerpana zasnęłam – śniły mi się koszmary. To wędrowałam po lesie, to słyszałam ostrzał artyleryjski … Obudził mnie własny krzyk – Lecą i biją!

Nie ma Polski

Gdy ostrzały artylerii niemieckiej i sowieckiej stały się tak silne, nie mogłam bezpiecznie przeprowadzić swoją tajną trasą, dowództwo AK oddelegowało mnie do Wrocławia. W lipcu 1944 roku nastąpiło rozformowanie oddziału i zakończenie mojej działalności konspiracyjnej. Nie ujawniłam się …

Z czasem dotarło do mnie, że Polska upadła – ta świadomość mnie przerażała. Jednak miała nadzieję, że wolność Polski uda się odzyskać przez silne poczucie jedności narodowej. Rozwiązanie AK kończyło tylko pewien etap. Pamiętam ostatni rozkaz komendanta głównego AK gen. brygady Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka”
- Wojna się nie skończyła (…) Nigdy nie zgodzimy się na inne życie, jak tylko w całkowicie niepodległym, suwerennym i sprawiedliwie urządzonym Państwie Polskim (…). Daję wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa (…). W tym działaniu każdy z was musi być dla siebie dowódcą”.
Ostatni rozkaz komendanta głównego AK nie był sygnałem do odwrotu, tylko do trwania przy świętej sprawie. Jako żołnierz Armii Krajowej byłam wierna tym słowom przez dalsze życie.

Z kresów do Leżajska

Jesienią 1945 roku z powodu odmowy przyjęcia obywatelstwa radzieckiego moja rodzina została wysiedlona z Kresów Wschodnich. Wyjeżdżając, pozostawiliśmy niemal wszystko. W bydlęcych wagonach moi trzej bracia wyjechali z rodzinami na Ziemie Odzyskane w okolice Wrocławia, a dokładnie Milicza, Potaszni i Henrykowic. Z kolei moje trzy siostry z rodzinami udały się najpierw w okolice Rozwadowa, następnie Żołyni, a w końcu przeniosły się do Leżajska. Natomiast ja z mamą, która była w starszym wieku zostałam w Szpilczynie. Jednak w grudniu 1946 przyjechałyśmy do Leżajska i wynajęłyśmy mały dom przy ul. Garncarskiej 5. Swoje dorosłe życie związałam z Leżajskiem i to on stał się moim ukochanym domem. To tu rozpoczęłam pracę w zakładzie masarskim mojego szwagra Stanisława Korczyńskiego przy ul. Mickiewicza 41.

W 1948 wyszłam za mąż i założyłam rodzinę. Choroba synka, najmłodszego z czworga moich dzieci sprawiła, iż całkowicie poświęciłam się opiece nad nim. Po jego śmierci w 1965 roku podjęłam pracę w Państwowym Przedsiębiorstwie Kolportażu RUCH, gdzie pracowałam przez 25 lat.

Los nie szczędził mi cierpień i wyzwań, jednak te wartości, którym była i jestem wierna do dzisiaj, pomagały mi przetrwać trudne chwile. Tego uczyłam swoje dzieci, wnuki i prawnuki. Ufam, że przekazane im umiłowanie do tradycji i patriotyzmu będzie kontynuowane w otoczeniu etosu: „Bóg, Honor, Ojczyzna”.