Chmura z Grögerów Lidia (1923-2020)

Irena Maria Lidia Chmurowa z Grögerów urodziła się 18 października 1923 roku Leżajsku. Córka prof. gimnazjum w Leżajsku Józefa Grögera i Ireny z Kiszakiewiczów.
Zmarła w wieku 96 lat w dniu 14 lutego 2020, w Leżajsku.

Ojciec Józef Gröger ur się w Śniatynie (woj. stanisławowskie), gdzie ukończył Szkołę Podstawową, a w Kołomyi Gimnazjum. Egzamin dojrzałości złożył w 1909 roku. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1 X. 1915 r. pracował jako nauczyciel historii i geografii Miejskiego Gimnazjum Realnego w Leżajsku. Dodatkowo uczył robót ręcznych, rysunku i gimnastyki. Jako członek Komisji Egzaminacyjnej Tajnego Nauczania przez cały czas okupacji niemieckiej działał pod pseudonimem 'Tadeusz'.

Fot. Dom rodzinny Lidii Cmurowej

Fot. Szkoła Powszechna Żeńska im. Królowej Jadwigi w Leżajsku

Podczas edukacji w Szkole Żeńskiej im. Królowej Jadwigi w Leżajsku w 1934 r wstąpiła do harcerstwa.

Absolwentka Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Leżajsku. Z czasów gimnazjalnych warto wspomnieć, że Lidia brała udział w jasełkach organizowanych przez nauczycieli gimnazjum. Dekorację przygotował prof. Józef Gröger. Brat Ryszard był paziem króla Heroda, a w rolę Matki Boskiej wcieliła się jej koleżanka Maryla Ordyczyńska (Zawilska). Arię pastuszka odegrał Mieczysław Ćwikła pochodzący z Kuryłówki. Spektakl cieszył się ogromnym powodzeniem, odgrywany był w Domu Narodowym. 
W czasie II wojny światowej, podczas okupacji Lidia Gröger ps ' Marta' działała w konspiracji, głównie jako łączniczka i kolporterka prasy podziemnej NOW. Jak podaje Stanisław Kisielewicz ps 'Niesiecki', 'Antek' w swoich wspomnieniach opisanych w książce 'Od Leżajska do Łodzi' prasę konspiracyjną rozdzielała Władysława Schönborn ps 'Jadwiga' kierująca zespołem kolportażu. Skrzynka i punkt rozdziału prasy znajdował się w 'Czerwonym Klasztorku', obecnym budynku sanepidu. Kiedyś budynek z czerwonej cegły był w posiadaniu zakonnic.  
Łączniczkami komendy okręgu były Hanka Sowianka, Helena Czochara, Kowalikówna. W skład zespołu wchodziły również Janina Walatyńska 'Acha', Maria Szczęk 'Zbigniewa', Helena Królikowska 'Koziołek'.

Brat Lidii - Ryszard Gröger ur. w 1920 roku absolwent Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Leżajsku - rocznik 1938/39. Kapitan AK. ps. Kuba.

3 lata po śmierci ojca Józefa, który zmarł w Szczecinie 21 sierpnia 1946 roku Lidia ps. Marta została skazana w 1949 roku przez sąd wojskowy na 5 lat i 9 miesięcy więzienia. Siedziała w więzieniu dla kobiet.Dzięki amnestii odsiedziała 3 i pół roku do 1952 roku. 
Poślubiła Tadeusza Chmurę s. Maksymiliana i Teodozji Staw. 

***

Podczas spotkania autorskiego z Szymonem Nowakiem autorem książki 'Dziewczyny wyklęte' syn pani Lidii - Stanisław Chmura opowiedział o działalności swojej matki, o rodzinie zaangażowanej w działalność konspiracyjną.

*****

****

Linki:

• Janina Oleszkiewicz Przysiężniak (1922-1945)
• Chmura Maksymilian (1874-1946?)
• Jasełka w leżajkim gimnazjum - wspomnienia Lidii Chmurowej. Almanach Leżajski, zeszyt 2/2008, strona 147
• Marianna Leontyna (Maryla) Ordyczyńska [15 sierpień 1914]
• Stanisław Kisielewicz -'Od Leżajska do Łodzi'. Łódź 2007

Larendowicz Zbigniew Jan (1916-2019)

Zbigniew Larendowicz - zmarł 9 lutego 2019 roku. 15 października 2018 skończył 102 lata. >> Pogrzeb Zbigniewa Larendowicza
Zbigniew Larendowicz - człowiek niezwykły, o bogatej historii, harcerz, żołnierz, pasjonat genealogii, miłośnik Leżajska, leśnik, kustosz i opiekun zbiorów w Bibliotece Ojców Bernardynów w Leżajsku. 
Zbigniew Larendowicz urodził się 15-10-1916 r. w Leżajsku. Syn Franciszka Larendowicza, organisty w Leżajskiej Bazylice OO. Bernardynów i Tekli z Gdulów. Ojciec Franciszek Larendowicz pochodził z Sieniawy, matka Tekla Gdula z Leżajska (była ciotką Stanisława Gduli).
Zbigniew Larendowicz mieszkał w starym rodzinnym domu przy ul. Podleśnej.

 

Zbigniew Larendowicz szkołę podstawową rozpoczął na Podklasztorem. Szkoła mieściła się w budynku przy Placu Mariackim, gdzie w prywatnym budynku u Makosika. Wówczas nauczycielką była pani hr Krasińska, później pan Kazimierz Bentkowski.

Fot. Budynek szkoły podstawowej na Podklasztorzu

Pierwszą siedzibą gimnazjum Realnego w Leżajsku był budynek obecnej plebanii (w latach 1912-1922). Kilka sal szkolnych w pierwszym okresie funkcjonowania gimnazjum były wynajęte pomieszczenia starej szkoły. Do gimnazjum uczęszczał Zbigniew, kiedy szkołę przeniesiono do dworku hr. Alfreda Potockiego, a szkoła została przekształcona z państwowego męskiego gimnazjum na gimnazjum koedukacyjne. Będąc uczniem Gimnazjum Państwowego im. B. Chrobrego w Leżajsku, prowadził męski chór czterogłosowy. Chór występował podczas szkolnych mszy świętych oraz podczas wszelkich uroczystości państwowych i patriotycznych, takich jak Święto Niepodległości, 3 Maja, imieniny Prezydenta RP i Marszałka Polski.

Prof. Mirosław Kapij przez 3 lata uczył go języka ruskiego. Drugim językiem obcym był niemiecki. Prof. Stanisław Iwanowicz był opiekunem jego klasy. Dyrektorami kolejno byli: prof. Piotr Szpila, prof. Józef Depowski, a potem Ksawery Bułkowski. Absolwentem został w 1934 roku.

Zbigniew Larendowicz ukończył Szkołę Starszych Przysposobienia Wojskowego, Szkołę Podchorążych we Włodzimierzu Wołyńskim. W latach 1935/36 był szefem hufca szkolnego leżajskiego gimnazjum.

Pan Zbigniew w czasie wojny był oficerem Narodowej Organizacji Wojskowej, a następnie Armii Krajowej, działał pod pseudonimem 'Wicher'. Pod koniec wojny pełnił funkcję dowódcy placówki AK w Leżajsku. W kampanii wrześniowej walczył jako podporucznik 24. Pułku Artylerii Lekkiej w Jarosławiu. Po wkroczeniu Armii Czerwonej dostał się do sowieckiej niewoli.

Jego starszy o 4 lata brat Mieczysław został rozstrzelany 28 maja 1943 r. przez Niemców podczas pacyfikacji Leżajska. Brat Eugeniusz urodzony w 1913 roku przeszedł szlak bojowy w brygadzie gen. Maczka. Wyjechał do Kanady, tam mieszkał i pracował i tam zmarł 29 listopada 2011 roku.

Zbigniew Larendowicz poszukiwany przez gestapo ukrywał się w czasie wojny. 

29 czerwca 1944 roku poślubił Annę Zofię Sztyrak, która też była żołnierzem AK. Partyzancki ślub, bez zapowiedzi odbył się w kościele w Woli Zarczyckiej. Świadkami byli: Stanisław Czyż i Jan Dudziak.

Fot. Kościół Przemienienia Pańskiego w Woli Zarczyckiej w stylu neogotyckim

Po wojnie pan Zbigniew zapisał się na studia leśne w Poznaniu i pracował, jako leśniczy. W latach 1964-1968 razem z profesorem S. Myczkowskim tworzył Plan Zagospodarowania Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz wielu rezerwatów w Polsce południowej. Brał także udział w opracowywaniu ekspertyz dla Polskiej Akademii Nauk.

***

W lipcu 2007 roku miałam przyjemność gościć w domu Pana Larendowicza, domu pełnego rodzinnych pamiątek, dyplomów, cennych książek, zabytkowych mebli. 

 

Z wielką pasją opowiadał o historii, o badaniach genealogicznych, o swojej pracy w Bibliotece Ojców Bernardynów w Leżajsku, gdzie pracował od wielu lat.
Zdolności kronikarskie Zbigniewa Larendowicza zaowocowały licznymi publikacjami oraz wielkimi zbiorami o wartości genealogicznej. Autor książki " Kult Matki Bożej Pocieszenia w Bazylice OO. Bernardynów w Leżajsku", „Sanktuarium Maryjne Ojców Bernardynów w Leżajsku”, Historia posiadłości Klasztoru Ojców Bernardynów w Leżajsku”. Napisał 80 książek.

Pasją Zbigniewa Larendowicza była również genealogia. Stworzył pokaźne drzewo genealogiczne swojej rodziny. 

Odznaczony Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem AK, Krzyżem Harcerskim, Odznaką Pamiątkową „Akcja Burza” i Odznaką Strzelecką.

W 101 rocznicę Urodzin, 25 października 2017 otrzymał odznakę „Zasłużonego dla Województwa Podkarpackiego”.22 marca 2018 roku odznaczony złotym medalem „Za zasługi dla obronności kraju” oraz mianowany na stopień podpułkownika.

Odznaczony przez Marszałka Województwa Podkarpackiego tytułem „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”.

***

Franciszek Larendowicz ojciec Zbigniewa ukończył Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie - specjalizacja główna - kurs nauki gry na organach oraz śpiewu Gregoriańskiego, a jako specjalizacja dodatkowa to nauka harmonii wyższej i kontrapunktu.W latach 1904-1966 był organistą w Leżajskiej Bazylice OO. Bernardynów. W 1923/24 r. pracował jako nauczyciel śpiewu w gimnazjum. Prowadził chór gimnazjalny brał udział we wszystkich uroczystościach państwowych i kościelnych.

Grób Rodziców na Cmentarzu Bernardyńskim Biała Górka w Leżajsku.

***

Zbigniew Larendowicz - zmarł 9 lutego 2019 roku. 15 października 2018 skończył 102 lata. Pogrzeb odbył się 13 lutego 2019 roku. Msza św. Pogrzebowa została odprawiona w Klasztorze OO Bernardynów w Leżajsku.

                                           >> Pogrzeb Zbigniewa Larendowicza

****

Linki:

• 99-letni kustosz pilnuje księgozbioru w klasztornej bibliotece w Leżajsku
• Franciszek Larendowicz
• Gdula Stanisław
• Stanisław Jerzy Gdula
• Pogrzeb Zbigniewa Larendowicza