Kotula Franciszek (1900-1983)

Franciszek Kotula [*1900- †26.04.1983]

Franciszek Kotula nie pochodził z Leżajska. Urodził się w Głogowie. Ale jako etnograf, historyk, folklorysta i muzealnik zasłużył sobie na otrzymanie tytułu "Honorowego Obywatela Miasta Leżajska". Tytuł taki po raz pierwszy od zakończenia II Wojny Światowej na wniosek Towarzystwa Miłośników Ziemi Leżajskiej otrzymali w 1979 roku również prof. Józef Burszta i prof. Józef Półćwiartek.

Franciszek Kotula wybitny znawca naszego regionu ofiarował Muzeum Regionalnemu w Leżajsku oryginalny tłok pieczętny miasta Leżajska z roku 1773.

Franciszek Kotula z zawodu był nauczycielem, z zamiłowania zbieraczem i kolekcjonerem. Zafascynowany urodą i wartością przemijających tradycji, krajobrazów, przedmiotów, obyczajów, stał się ich dokumentalistą. Wkrótce po zakończeniu I wojny światowej zaczął zbierać wychodzące z użycia przedmioty gospodarskie, zniszczone dokumenty, stare obrazki, spisywać lokalne opowieści i podania. Był przy tym bardzo wnikliwym i dociekliwym obserwatorem. Lata okupacji niemieckiej spędził w Rzeszowie. Po zakończeniu drugiej wojny stał się organizatorem Muzeum Ziemi Rzeszowskiej. Praca w tej placówce stworzyła mu możliwość wyjazdów w teren, do najbardziej nawet odległych miejscowości, do których cywilizacja dochodziła z dużym opóźnieniem. Plonem wędrówek było kilkanaście książek i setki artykułów stanowiących cenną dokumentację wiedzy o dawnej kulturze Lasowiaków, Rzeszowiaków, Pogórzan z regionów Polski południowo wschodniej. Swoje obserwacje i przemyślenia zaczął przenosić na papier.

Był autorem kilkunastu książek oraz artykułów i rozpraw, które zyskały mu uznanie środowisk naukowych i przysporzyły wielu czytelników.

Wydał m. in.

"Z Sandomierskiej Puszczy" [1962], "Folklor słowny osobliwy" [1969], "Rozmowa ze skorupami [1969], "Hej leluja" [1970], "Po rzeszowskim Pogórzu błądząc" [1974], "Opowieści ziemi" [1975], "Znaki przeszłości" [1976], "Muzykanty" [1979], "Miasteczko" [1982], "Mimo wszystko", "Chłopi bronili się sami" [1982- KAW], "Przeciw urokom : wierzenia i obrzędy u Pogórzan, Rzeszowiaków i Lasowiaków" [Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1989], "Losy rzeszowskich zabytków", "Tamten Rzeszów, czyli wędrówki po zakątkach i historii miasta" [KAW 1985], "Diariusz Muzealny 1942-1948" [Wyd. Muzeum Okręgowe w Rzeszowie 1999, str. 168].

Franciszek Kotula w swojej książce „Tamten Rzeszów, czyli wędrówki po zakątkach i historii miasta” opisując Stary Cmentarz w Rzeszowie napisał:

„Człowiek po swej śmierci żyje dopóty, dopóki żyją ludzie, którzy jego znali. Kiedy i tych zabraknie, życie się kończy – chyba, że zmarły pozostawi po sobie dzieła trwalsze od ludzkiej pamięci. Nietrwałą ludzką pamięć mają zastąpić grobowce i nagrobki.”

W rok po śmierci Franciszka Kotuli, która nastąpiła 26 kwietnia 1983 roku, z inicjatywy red. Zygmunta Klatki z rzeszowskiego Oddziału Krajowej Agencji Wydawniczej, zostały wręczone po raz pierwszy nagrody im. Franciszka Kotuli. W gronie laureatów są twórcy ludowi, animatorzy kultury, placówki popularyzujące folklor, działacze społeczni a także dziennikarze. Przyznawane są również medale imienia Franciszka Kotuli. Od 1995 roku organizatorem tego przedsięwzięcia jest Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie. Kieruje nim dr Krzysztof Ruszel.