Martula Mieczysław (1929-2006)

Mieczysław MARTULA (1929–2006)

Profesor nadzwyczajny doktor habilitowany nauk medycznych, chirurg, emerytowany kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej w Bytomiu, ŚAM w Katowicach.
Mieczysław Martula urodził się 6 lutego 1929 roku w Leżajsku, w rodzinie Michała, kowala, i Anieli z d. Serkiz. Szkołę powszechną ukończył w rodzinnej miejscowości w 1943 roku, po czym przez rok pracował w zakładzie fotograficznym. W 1944 r. rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum i Liceum w Leżajsku, gdzie w 1948 roku uzyskał świadectwo dojrzałości i rozpoczął studia medyczne na Wydz. Lekarskim Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej; 30 XI tego samego roku – za wcześniejszą przynależność do AK, ZHP i Sodalicji Mariańskiej – został skreślony z listy studentów. Podjął wtedy pracę w laboratorium II Kliniki Chirurgicznej we Wrocławiu. Po roku został ponownie przyjęty na studia medyczne. W czasie studiów pracował – najpierw jako asystent wolontariusz w Zakładzie Chemii Fizjologicznej (1951–1952), następnie (do 1954 r.) w II Klinice Chirurgicznej (w 1953 r. zwolniony z pracy z tych samych powodów co poprzednio, powrócił do pracy po 14 dniach, dzięki staraniom prof. Wiktora Brossa).
Tytuł i dyplom lekarza otrzymał 22 XI 1954; nie uzyskał jednak zgody na pracę na stanowisku nauczyciela akademickiego. Przeniósł się do Bytomia, gdzie od 1 XII 1954 podjął pracę na Oddz. Chirurgicznym Szpitala Miejskiego nr 1. W 1957 roku uzyskał I stopień specjalizacji, w 1962 roku II stopień specjalizacji z chirurgii ogólnej.
Stopień naukowy doktora medycyny otrzymał w ŚAM 8 V 1963 na podstawie przedstawionej Radzie Wydziału Lekarskiego dysertacji Badania doświadczalne nad wpływem fermentów fibrynolitycznych (hialuronidazy i distreptazy) w niedrożności zrostowej, wykonanej pod kierunkiem prof. Józefa Gasińskiego. Habilitował się na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy Doświadczalne ortotopowe przeszczepianie własnej odjętej kończyny u psa z uwzględnieniem badań określających żywotność przeszczepu; uchwała Rady Wydziału Lekarskiego ŚAM z 11 XI 1976, zatwierdzona przez CKK 28 II 1977. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego otrzymał 11 VI 1987.
W 1962 roku został zatrudniony w III Klinice Chirurgicznej ŚAM (początkowo st. asystent, od 1963 r. – adiunkt, od 1978 r. – docent). Kwalifikacje zawodowe uzupełniał w II Klinice Chirurgicznej AM we Wrocławiu pod kierunkiem prof. W. Brossa, w Klinice Chirurgii Instytutu Onkologii w Warszawie pod kierunkiem prof. Tadeusza Koszarowskiego, w Klinice Neurochirurgicznej AM w Krakowie pod opieką prof. Adama Kunickiego oraz w Klinice Chirurgii Centrum Szkolenia Laserowego w Moskwie pod kierunkiem prof. O. Skobelkina.
W 1976 roku Mieczysław Martula został detaszowany przez rektora ŚAM na stanowisko ordynatora Oddziału Chirurgicznego Szpitala Miejskiego nr 1 w Bytomiu (przy ul. Żeromskiego); w ciągu trzech lat Oddział, którym kierował został zreorganizowany, zmodernizowany i przekształcony w Klinikę Chirurgii Ogólnej i Transplantologii ŚAM (od 1981 r. – III Kat. i Klin. Chirurgii Ogólnej). W 1978 roku Mieczysław Martula został mianowany docentem ŚAM, 1 IX 1987 objął stanowisko kierownika Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej (od 1998 r. – Kat. i Oddz. Chirurgii Ogólnej), którą kierował do przejścia na emeryturę. Dodatkowo pracował w Szpitalu Aresztu Śledczego w Bytomiu oraz w lecznictwie otwartym, m.in. w Ambulatorium Chirurgicznym kopalni „Bytom”, Wojewódzkiej Przychodni Wielospecjalistycznej w Zabrzu, Przychodni Chirurgicznej przy Szpitalu Miejskim w Bytomiu oraz w Wojewódzkiej Poradni Schorzeń Chirurgicznych Wątroby, Przewodów Żółciowych i Trzustki w Bytomiu.
Działalność naukowo-badawcza: w latach sześćdziesiątych Mieczysław Martula prowadził nowatorskie w skali krajowej badania doświadczalne nad wpływem fermentów fibrynolitycznych (hialuronidazy i distreptazy) w niedrożności zrostowej przewodu pokarmowego. Wyniki tych badań zostały zaprezentowane na posiedzeniu Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego oraz na Zjeździe Chirurgów Polskich (1966). Prowadził badania doświadczalne nad przeszczepami kończyn i niedrożnością przewodu pokarmowego, m.in. ortotopowe przeszczepianie własnych odjętych kończyn u zwierząt (psów), z uwzględnieniem badań określających żywotność przeszczepu. W 1982 roku zorganizował i otworzył drugi w Polsce Ośrodek Przeszczepów Kończyn. Swoje osiągnięcia w tym zakresie przedstawił na 20. Zjeździe Sekcji Chirurgii Klatki Piersiowej, Serca i Naczyń Towarzystwa Chirurgów Polskich w Bydgoszczy (1984).
Przedmiotem zainteresowań naukowych Profesora Martuli były choroby wątroby i dróg żółciowych, badania histoenzymatyczne wątroby i pęcherzyka żółciowego oraz chirurgiczne leczenie przewlekłej żółtaczki miąższowej i powtórne operacje na przewodach żółciowych w tzw. kalectwie dróg żółciowych, choroby przewodu pokarmowego, a w szczególności: zwężenie przełyku u dzieci, ostra niedrożność jelit, przedziurawienie wrzodu żołądka i dwunastnicy, gruźlica jelit i otrzewnej. Zajmował się chirurgicznym leczeniem wola, określając wskazania do operacyjnego leczenia wola u dzieci (podejrzenie nowotworu, brak skuteczności leczenia zachowawczego i względy kosmetyczne). Opracowana przez Profesora metoda była wielokrotnie cytowana w specjalistycznym piśmiennictwie. Interesującym osiągnięciem była również wdrożona do procedur diagnostycznych i leczenia schorzeń tarczycy tyreolimfografia.
Inne zainteresowania badawcze profesora Martuli dotyczyły bakteriostatycznego i bakteriobójczego działania sterinolu, reimplantacji kończyn i chirurgii naczyniowej, złamań kości udowej z całkowitym przerwaniem tętnicy i żyły udowej, wstawienia żyły własnej w miejsce ubytku tętnicy udowej, zastosowania drenażu ssącego w leczeniu żylaków kończyn dolnych, kompleksowego postępowania w leczeniu raka sutka (leczenie chirurgiczne, radioterapia, chemioterapia i hormonoterapia), ciał obcych w obrębie śródpiersia i czaszki oraz samouszkodzeń dokonywanych przez więźniów. Współpracował z Instytutem Metalurgii Żelaza i Stali Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
Zajęcia dydaktyczne (ćwiczenia ze studentami farmacji i stomatologii) prowadził już jako student czwartego roku AM we Wrocławiu. Od 1962 roku prowadził wykłady, seminaria i ćwiczenia z chirurgii ogólnej dla studentów IV roku stomatologii i V roku medycyny w ŚAM. Wykładał też medycynę katastrof. W latach 1973–1978 był wykładowcą na Wydziale Rehabilitacji Leczniczej Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach. W latach 1966–1976 był opiekunem Koła Naukowego Studenckiego Towarzystwa Naukowego przy II Katedrze i Klinice Chirurgii Ogólnej ŚAM w Bytomiu.
Uczestniczył w kształceniu podyplomowym lekarzy, m.in. był organizatorem i wykładowcą kursów: „Postępy w laparoskopii” (Tychy 1995), „Chirurgia dróg żółciowych”, „Cholecystektomia laparoskopowa”, „Endoskopia diagnostyczna i zabiegowa”, „Reimplantacje kończyn”, „Zastosowanie lasera CO2 dużej mocy w chirurgii”. Prowadził indywidualne, 1–2-tygodniowe, szkolenia z zakresu chirurgii laparoskopowej dla lekarzy specjalistów z regionu Polski Południowej i Ukrainy. Pod kierunkiem Profesora Martuli 34 lekarzy uzyskało specjalizację I stopnia, 15 – specjalizację II stopnia z chirurgii ogólnej. Promotor 22 prac doktorskich, opiekun 1 rozprawy habilitacyjnej, recenzował 42 prace doktorskie, 4 rozprawy habilitacyjne i 5 wniosków o nadanie tytułu naukowego profesora. W latach 1984–1987 był prodziekanem Wydziału Lekarskiego w Zabrzu, przewodniczył Komisji ds. Rozwoju Kadry Naukowej oraz Komisji Rekrutacyjnej.
Był członkiem Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Towarzystwa Chirurgów Polskich (Sekcji Chirurgii Klatki Piersiowej, Serca i Naczyń, Sekcji Chirurgii Endoskopowej, Sekcji Chirurgii Wojskowej oraz Sekcji Viscerosyntezy), Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, European Society for Surgical Research, Polskiego Towarzystwa Onkologicznego. Brał czynny udział w życiu społecznym; w latach 1978–1984 był zastępcą przewodniczącego Komisji Zdrowia i Ochrony Środowiska Miejskiej Rady Narodowej w Bytomiu, w ŚAM aktywnie działał w ZZPSZ (w l. 1976–1981 był przewodniczącym Rady Zakładowej).
Uhonorowany m.in.: Krzyżem Kawalerskim OOP, Złotym Krzyżem Zasługi, srebrną i złotą odznakami „Zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego”, odznaką „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”, Medalem XXX-lecia ŚAM i Medalem 40-lecia PRL. Wyróżniony wpisem do Księgi Zasłużonych dla miasta Bytomia. Otrzymał indywidualną nagrodę naukową II stopnia ministra zdrowia i opieki społecznej za pracę Doświadczalne ortotopowe przeszczepianie kończyn (1977), zespołową nagrodę I stopnia ministra zdrowia i opieki społecznej za pracę nad chirurgicznym leczeniem wola (1972), zespołową nagrodę III stopnia rektora ŚAM za prace naukowe z zakresu chirurgicznego leczenia wątroby, pęcherzyka i przewodów żółciowych (1970), kilkakrotnie indywidualne nagrody III stopnia rektora ŚAM za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze. W 1997 roku został członkiem Związku Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Żonaty od 1956 r. z Janiną Chumikowską, lekarzem chorób wewnętrznych, syn Wojciech jest lekarzem. Na emeryturę przeszedł 30 IX 1999. Zmarł 15 maja 2006 roku.

Oprac. na podstawie biogramu Mieczysława Martuli autorstwa A. Puzio, zamieszczonego w IV tomie Słownika medycyny i farmacji Górnego Śląska (Katowice: 2000).

Źródło: http://www.sum.edu.pl/page.php?238